Tiểu không tự chủ là rối loạn tiểu tiện gây nên nhiều phiền toái cho người bệnh. Nguyên nhân gây ra tình trạng này thường do chế độ ăn, lối sống, lão hóa hoặc có thể bắt nguồn từ một số bệnh lý như hội chứng bàng quang kích thích, nhiễm trùng tiết niệu, sỏi tiết niệu…Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách điều trị tình trạng này, mời bạn tìm hiểu bài viết sau: 

1. Thế nào là tiểu không tự chủ?

Tiểu không tự chủ là tình trạng đi tiểu nhỏ giọt gần như liên tục hoặc tiểu ngắt quãng có hoặc không ý thức được cần phải đi tiểu. 

2. Các dạng tiểu không tự chủ:

• Tiểu gấp không tự chủ là sự rò rỉ nước tiểu không kiểm soát được (thể tích nước tiểu từ trung bình đến nhiều) xảy ra ngay khi có nhu cầu đi tiểu khẩn cấp, không thể nhịn được. Tiểu đêm và tiểu dầm về đêm là phổ biến. Tiểu không kiểm soát là loại tiểu không kiểm soát phổ biến nhất ở người lớn tuổi nhưng có thể ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi. Tình trạng thường nặng hơn do dùng thuốc lợi tiểu. Ở phụ nữ, viêm teo âm đạo, thông thường do tuổi già, góp phần làm mỏng đi và kích thích niệu đạo và tiểu gấp.

• Tiểu không tự chủ dưới áp lực là sự rò rỉ nước tiểu do áp lực trong ổ bụng tăng đột ngột (ví dụ, ho, hắt hơi, cười, uốn hoặc nâng). Thể tích rò rỉ thường từ thấp đến trung bình. Đây là loại phổ biến thứ hai của tiểu không tự chủ ở phụ nữ, chủ yếu là do các biến chứng của sinh đẻ và sự phát triển của viêm niệu đạo teo. Nam giới có thể gặp tiểu không tự chủ dưới áp lực sau khi làm các thủ thuật như cắt tiền liệt tuyến. Tiểu không tự chủ dưới áp lực thường nghiêm trọng hơn ở người béo phì vì áp lực từ các thành phần trong ổ bụng đè trên đầu bàng quang.

• Tiểu không tự chủ do bàng quang đầy là tình trạng nước tiểu bị rỉ ra khi bàng quang đầy quá mức. Tiểu không tự chủ do bàng quang đầy là loại phổ biến thứ hai trong số các loại tiểu không tự chủ ở nam giới.

• Tiểu không tự chủ chức năng là sự thoát nước tiểu ra ngoài do suy giảm nhận thức hoặc thể chất (ví dụ do chứng sa sút trí tuệ hay đột quỵ) hoặc các rào cản về môi trường gây trở ngại cho việc kiểm soát việc tiểu tiện. Ví dụ, bệnh nhân có thể không nhận ra nhu cầu cần đi tiểu, không biết nhà vệ sinh ở đâu, hoặc không thể đi bộ đến nhà vệ sinh ở xa. 

• Tiểu không tự chủ thể phối hợp là bất kỳ sự kết hợp của các loại trên. Các kết hợp phổ biến nhất là tiểu gấp không tự chủ với tiểu không tự chủ dưới áp lực và tiểu gấp không tự chủ hoặc tiểu không tự chủ dưới áp lực với tiểu không tự chủ chức năng.

3. Nguyên nhân gây ra tiểu không tự chủ:

3.1 Nguyên nhân của tiểu không tự chủ tạm thời

• Do chế độ ăn:

Một số thực phẩm, đồ uống có thể gây ra tiểu không tự chủ tạm thời:

• Rượu, bia: Rượu, bia hoạt động như một chất kích thích bàng quang và một thuốc lợi tiểu, có thể gây ra nhu cầu tiểu gấp, tiểu không tự chủ.

Rượu, bia gây kích thích đi tiểu

• Uống quá nhiều nước, đặc biệt là trong một thời gian ngắn, làm tăng lượng nước tiểu bàng quang phải giải quyết.

• Uống quá ít nước: làm nước tiểu trở nên cô đặc, gây kích thích bàng quang và làm tình trạng tiểu không tự chủ nặng hơn.

• Caffeine: Caffeine là một chất gây lợi tiểu và kích thích bàng quang, dễ gây ra tình trạng tiểu nhiều, tiểu không tự chủ ở bệnh nhân.

• Thức uống ga, trà và cà phê, chất làm ngọt nhân tạo, xi-rô bắp, và các loại thực phẩm và đồ uống có nhiều chất đường, gia vị và axit, chẳng hạn như cam quýt và cà chua, có thể làm nặng thêm tình trạng tiểu nhiều, tiểu không tự chủ.

• Do dùng thuốc: Thuốc trợ tim, thuốc huyết áp, thuốc an thần, thuốc giãn cơ và các thuốc khác có thể góp phần gây nên tiểu không tự chủ.

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nhiễm trùng có thể gây kích thích bàng quang, làm cơ bàng quang co bóp, thúc giục để đi tiểu. Ngoài tiểu không tự chủ, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể có các dấu hiệu và triệu chứng khác bao gồm cảm giác nóng rát khi đi tiểu và nước tiểu có mùi hôi.

• Táo bón: Trực tràng nằm gần bàng quang, nhiều các dây thần kinh cùng. Phân cứng trong trực tràng làm cho các dây thần kinh hoạt động quá mức và gia tăng tần số đi tiểu.

3.2 Nguyên nhân của tiểu không tự chủ kéo dài

Tiểu không tự chủ cũng có thể là một vấn đề cơ bản về thể chất hoặc thay đổi kéo dài, bao gồm:

• Mang thai và sinh con. Phụ nữ mang thai thường gặp tiểu không tự chủ dưới áp lực do thay đổi nội tiết và tử cung to ra khi thai nhi lớn dần. 

Mang thai, sinh con có nguy cơ cao mắc tiểu không tự chủ

Các thay đổi xảy ra trong khi sinh cũng có thể ảnh hưởng tới dây thần kinh bàng quang và mô hỗ trợ, dẫn đến yếu cơ sàn chậu. Yếu cơ sàn chậu có thể gây ra hiện tượng sa tử cung, bàng quang, trực tràng hay ruột non, đồng thời làm rối loạn hoạt động đóng - mở lỗ tiểu tiện. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng tiểu không tự chủ ở nữ giới.

• Lão hóa: Lão hóa cơ bàng quang sẽ làm giảm khả năng lưu trữ nước tiểu của bàng quang và gia tăng các triệu chứng bàng quang hoạt động quá mức. 

• Mãn kinh: mãn kinh làm giảm sản xuất estrogen, một loại hormone giúp cho niêm mạc của bàng quang và niệu đạo khỏe mạnh. Khi estrogen suy giảm,, những mô này trở nên yếu hơn, có thể làm nặng thêm tiểu không tự chủ.

• Cắt bỏ tử cung: Ở phụ nữ, bàng quang và tử cung nằm sát nhau và được hỗ trợ bởi cùng một cơ và dây chằng. Bất kỳ phẫu thuật có liên quan đến hệ thống sinh sản của người phụ nữ - ví dụ, loại bỏ tử cung - có nguy cơ gây tổn hại cơ hỗ trợ vùng chậu, có thể dẫn đến tiểu không tự chủ.

• Hội chứng đau bàng quang (viêm bàng quang kẽ): Tình trạng này hiếm, đôi khi gây ra tiểu không tự chủ, cũng như thường xuyên đi tiểu đau.

• Phì đại tuyến tiền liệt: Ở nam giới lớn tuổi, tiểu không tự chủ thường bắt nguồn từ phì đại tuyến tiền liệt, một tình trạng còn được gọi là tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH). Tuyến tiền liệt bắt đầu phì đại ở nhiều người đàn ông sau khi về tuổi 40.

• Ung thư bàng quang hoặc sỏi bàng quang: tiểu không kiểm soát, tiểu gấp có thể là dấu hiệu của ung thư bàng quang hoặc sỏi bàng quang. Những dấu hiệu có thể gặp thêm bao gồm có máu trong nước tiểu và đau vùng chậu.

• Rối loạn thần kinh: Đa xơ cứng, bệnh Parkinson, đột quỵ, khối u não hoặc chấn thương cột sống có thể cản trở tín hiệu thần kinh liên quan đến việc tự chủ bàng quang, gây tiểu không tự chủ.

• Tắc nghẽn. Một khối u bất cứ nơi nào dọc theo đường tiểu có thể cản trở dòng chảy bình thường của nước tiểu và gây ra tiểu không tự chủ. Sỏi tiết niệu có thể hình thành trong bàng quang làm cho rò rỉ nước tiểu. Sỏi có thể có mặt ở thận, bàng quang hay niệu quản.

4. Ba cách điều trị tiểu không tự chủ:

Các phương pháp điều trị tiểu không tự chủ bao gồm: thay đổi lối sống, dùng thuốc, các biện pháp can thiệp khác. 

• Thay đổi lối sống:

• Điều chỉnh chế độ ăn: tránh các thực phẩm và đồ uống có chất kích thích (như trà, cà phê, thuốc lá…); thực phẩm có tính axit (như cam, chanh,...), uống đủ 1500 - 2000 ml nước.

• Luyện tập nhịn tiểu: Có thể bắt đầu bằng cách cố gắng giữ trong 10 phút mỗi khi cảm thấy muốn đi tiểu. Mục đích là để kéo dài thời gian giữa các lần tiểu tiện cho đến khi đi tiểu mỗi 2 - 4 giờ.

• Luyện bài tập cơ sàn chậu: nên tăng cường luyện tập những bài tập tăng cường cơ vòng niệu đạo và cơ sàn chậu - các cơ chi phối hoạt động tiểu tiện. Để làm bài tập cơ sàn chậu (Kegels), tưởng tượng rằng đang cố gắng để ngăn chặn dòng chảy nước tiểu. Co các cơ sẽ sử dụng để ngăn chặn đi tiểu, giữ và lặp lại. Lưu ý: Bụng, mông, chân không gồng lên khi tập cơ sàn chậu.

Bài tập Kegel rất tốt cho người tiểu không tự chủ

• Dùng thuốc:

Thông thường, thuốc được sử dụng kết hợp với việc thay đổi lối sống để đem lại cải thiện tốt nhất. Thuốc thường được sử dụng để điều trị tiểu không tự chủ bao gồm:

• Anticholinergics: giúp thư giãn bàng quang hoạt động quá mức, vì vậy có thể đem lại cải thiện tốt với triệu chứng tiểu không tự chủ. Một số thuốc thuộc danh mục này, bao gồm oxybutynin (Ditropan), tolterodine (Detrol), darifenacin (Enablex) solifenacin (Vesicare) và trospium (Sanctura).

• Estrogen. Áp dụng các liều thấp, sử dụng các dạng bào chế estrogen ở dạng kem hoặc miếng dán âm đạo có thể giúp trẻ hóa mô trong niệu đạo và các khu vực âm đạo. Điều này có thể làm giảm một số triệu chứng của tiểu không tự chủ.

• Imipramine: Imipramine (Tofranil) là thuốc chống trầm cảm ba vòng có thể sẽ được dùng để điều trị tiểu không tự chủ hỗn hợp - cấp bách và căng thẳng.

• Biện pháp can thiệp khác: 

• Tiêm Botulinum toxin loại A:

Tiêm loại độc tố botulinum A (Botox) vào cơ bàng quang có thể cải thiện hội chứng bàng quang hoạt động quá mức. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy đây là một liệu pháp đầy hứa hẹn, nhưng Cục Quản lý dược thực phẩm (FDA) chưa phê duyệt cho trường hợp tiểu không tự chủ.

• Đặt cơ vòng tiểu nhân tạo: Thiết bị nhỏ đặc biệt này rất phù hợp với những người suy yếu cơ vòng tiết niệu do điều trị ung thư tuyến tiền liệt hoặc phì đại tuyến tiền liệt tuyến. Thiết bị được cấy quanh cổ bàng quang. Các vòng chất lỏng chứa đầy nước giữ cho cơ vòng đóng chặt cho đến khi đã sẵn sàng để đi tiểu. Để đi tiểu, nhấn một van cấy dưới da làm cho vòng mở và cho phép nước tiểu từ bàng quang chảy ra.

• Thủ tục Sling: Thủ tục sling sử dụng các dải mô của cơ thể, vật liệu tổng hợp hoặc lưới để tạo một vùng chậu hoặc võng treo xung quanh niệu đạo và cổ bàng quang. Sling giúp giữ niệu đạo đóng, đặc biệt là khi ho hoặc hắt hơi.

Sau bài viết này, chắc hẳn các bạn đã trả lời được thắc mắc “tiểu không tự chủ là bệnh gì?”. Tiểu không tự chủ có thể là dấu hiệu sinh lý bình thường của cơ thể nhưng cũng có nguy cơ phản ánh các bệnh lý đang mắc phải. Vì vậy các bạn cần thăm khám và các các phương pháp điều trị kịp thời.